Bodemdaling is een behoorlijk probleem. Wanneer de bodem daalt, kunnen straten en dijken verzakken, rioleringen breken en huizen scheuren. Op het kunstenaarsterrein Nieuw en Meer in Amsterdam werkt Erik Hobijn aan een duurzame oplossing die het dalen van de bodem in Nederland moet omkeren.
You f*ck up my future
Tussen emmers, bakken en zakken vol riet bouwt Erik aan wortelbeton, een zelfverzonnen naam voor het product waarmee hij Nederland wil ophogen. Voordat Erik met riet aan de slag ging, reisde hij de wereld over met een eigen pyrotechnische show.
“Ik was waarschijnlijk de meest vervuilende kunstenaar ter wereld. Per kwartier verbruikte ik soms wel 1600 liter benzine.”
Toen de klimaatcrisis steeds zichtbaarder werd, gooide Erik het roer in één keer om.
“Ik hoorde de jongere generatie ‘You fuck up my future’ roepen. En ik vind inderdaad dat mijn generatie, ik ben al in de zestig, nauwelijks iets doet. Daarom wil ik het zelf honderd procent anders doen.”
Riet als bouwsteen
Erik wil het veen dat uit Nederland is verdwenen, terugkweken. Hiermee wil hij het land ophogen en beter bestand maken tegen uitdagingen als zeespiegelstijging. Het fundament van dit project is een stevige massa van rietwortels.
“Riet is een verlander, het verandert water in land. Riet heeft Nederland gemaakt. Onze bodems zijn eigenlijk verveende rietmassa van zo’n tien, vijftien meter dik”
De bijzondere eigenschappen van rietwortels zijn de kracht van het systeem.
“De wortelstokken van riet zijn hol, en kunnen een bijzonder stevig netwerk vormen met een sterk drijvend vermogen. Deze rhizomen (wortelstokken) zijn soms wel vijftien meter lang en veertig centimeter dik. Rhizomen groeien beurtelings omlaag en weer omhoog, en hechten zich intussen aan elkaar vast met een soort baardharen die een mossel ook gebruikt om zich aan steen te hechten. Als dat in de natuur gebeurt, ontstaat een drijvend tapijt”
Door riet in bakken te zetten en met water te spelen, maakt Erik ‘wortelbeton’.
Weven met wortels
“Ik zorg dat het riet in de war raakt. Ik vul de bak helemaal met water. Zo geef ik de plant het gevoel: ik drijf! Maar daarna gooi ik het water er weer uit en houd de plant vochtig. Dan denkt de plant vast te zitten in de bodem en gaat verticaal groeien. Zo weef ik met wortels. Maar dat moet ik nog veel beter onder de knie krijgen.”
Het proces begint bij iets wat normaal afval is.
“Om de twee jaar worden alle sloten in heel Nederland schoon geschept. Dat afval gebruik ik voor mijn wortelbeton. Een blok wortelbeton heeft ongeveer twee jaar nodig om te groeien. Hoe dichter de wortelmassa is, hoe beter.”
Nederland moet omhoog
“Wie door het groene hart rijdt, kijkt op tegen wegen en treinen, Dat zijn een soort littekens door het landschap, omdat alles eromheen is gezonken. We zitten nu op sommige plekken wel zes meter onder zeeniveau. En dat terwijl de zeespiegel stijgt.”
De wegenbouwers zien ook potentie.
“Ze vroegen: kun je een weg omhoog laten groeien? Want wij hebben problemen met wegen, met parken, met dijken. Ze zinken.”
Radicale verandering
Voor het versterken van dijken ziet Erik ook veel mogelijkheden.
“Alle belangrijke dijken moeten 90 meter verbreed worden. Haal daar maar eens genoeg zand voor uit de Noordzee. Als je dat nou omhoog kan laten groeien, met een soort versterksysteem van klei…”
Hij werkt samen met waterschappen en universiteiten aan de doorontwikkeling.
“Ik moet gewoon overal oefenen. Ik moet leren hoe dit systeem werkt. Dit is mijn stadslandbouw en het is belangrijk dat dat wordt uitgedragen. De stad moet vergroenen, en dat betekent dat wij moeten leren bouwen met natuur. En niet met plastic. Of staal.”
In de Binnenhaven van het Marineterrein experimenteert Erik verder, als onderdeel van Dobbernatuur.
Dobbernatuur is een levend experiment waar drijvende natuur gemaakt en getest wordt om waterkwaliteit te verbeteren en een natuurlijke overgang te creëeren tussen park en water.
Een groter doel
Het einddoel is nog ambitieuzer.
“Als de wortelmassa een paar meter dik is en we gaan het riet snoeien, dan lopen de rhizomen vol water en sterft alles af. Maar als we het water vervolgens verzuren en we planten er veenmos op, dan conserveren we het afgestorven wortelbeton.”
Dit proces heeft ook andere, grote voordelen.
“Ik haal zo veel CO2 uit de lucht haal. Riet neemt meer op dan bossen, zelfs meer dan bamboe. Ik ben eigenlijk bezig met carbon storage.”
Met wortelbeton wil Erik bewijzen dat radicale verandering mogelijk is, ook in de bouw- en waterwereld. Uiteindelijk zullen we allemaal moeten leren werken mét de natuur in plaats van ertegen.
