Op het Amsterdamse Marineterrein experimenteren Liesbeth en Frank van HelkantPlant met een drijvende ‘vogelwoonboot’ en biologisch afbreekbare moeraskussens. Met hun invulling van het Dobbernatuurexperiment willen ze laten zien dat ook kleine ingrepen bijdragen aan meer biodiversiteit in de stad.
‘We zijn ooit begonnen met helofytenfilters: riet kweken voor waterzuivering. Ik doe dat samen met mijn vader’, steekt Liesbeth van wal. ‘Mijn vader is daar ooit mee begonnen, nu doen we het samen. Later verschoof onze focus meer naar natuurontwikkeling. Maar tegenwoordig is er ook weer meer vraag naar die helofytenfilters.’
Een helofytenfilter is een natuurlijke manier van waterzuivering.
‘Een helofyt is een moerasplant die in de waterbodem wortelt en die met de stengel en bladeren boven het water uitsteekt. En riet is voor ons nog steeds de favoriet. In de wortels zitten allerlei bacteriën die stoffen uit het afvalwater halen en zo het water zuiveren.’
Hun eerste project op het Marineterrein is een drijvende vogelwoonboot voor oeverzwaluwen. De inspiratie haalden ze uit hun eigen omgeving.
‘We hebben in de buurt van ons bedrijf een oeverzwaluwwand. Die groeit aan de voorkant dicht met riet en dat moet opgeschoond worden.’
Dit onderhoudsprobleem zette hen aan het denken en ze bedachten een innovatieve oplossing: de Vogelwoonboot. Het ontwerp is afgestemd op de behoeften van oeverzwaluwen.
‘We zijn echt uitgegaan van de oeverzwaluw. We hebben gekeken: wat hebben die nodig? Hoe groot moet het gat zijn? Wat moet de diepte van het hol, van de buis zijn? Maar dat maakte de boot topzwaar en hoog. Elke centimeter had invloed op de balans van de boot. We hebben daarom later aan de voorkant nog een drijvend eilandje gemaakt voor extra drijfvermogen en stabiliteit.’
De grootste uitdaging was het in balans krijgen van de constructie. En voelen vogels zich wel thuis in een bewegend, dobberend huis?
‘Dat is de grote vraag. Gaat er überhaupt een vogel in zo’n oeverzwaluwholte? En voelt de zwaluw zich daar dan op z’n gemak? Want die boot ligt nooit stil, die beweegt op het water. We hebben een paar mensen gehoord die zeiden: “at gaat nooit werken.” Maar dat is juist het doel, kijken of het lukt. Het is nog nooit uitgeprobeerd.’
Het succes van de Vogelwoonboot hangt niet alleen af van de oeverzwaluw.
‘Nu ontdekken we wat goed werkt of dat de vogels niet komen. Ook goed, dan weten we dat en hoeven we dit nooit meer te doen. Wie weet gebeurt er iets anders, misschien komen er andere holenbroeders – zoals ijsvogels en halsbandparkieten – op af. Of andere dieren.’
Het tweede project ontstond uit de wens om duurzamer te werken.
‘We maken binnen ons bedrijf drijvende eilanden van kurk. Daar moeten gaten in zodat de rietwortels erdoor kunnen. Daarna zitten we met heel veel kurkresten. Zonde. en het is ook nog duur spul.’
Die restmaterialen vormden de inspiratie voor hun moeraskussens.
‘Als je daar nou gewoon een soort kussen van maakt, met een lap eromheen, waar je dan ook weer planten in kan laten groeien? Dat was het idee. De buitenkant maken we van jute, een biologisch afbreekbaar materiaal. Het experiment is dan om inderdaad te zien hoe en of die hoes verteert, en of de wortels zo gegroeid zijn dat de kurk bij elkaar blijft.’
Frank is tuin- en landschapsontwerper en weet uit ervaring dat kleine ingrepen, zoals hierboven, grote impact hebben.
‘Het is absurd. Je ziet er meteen vogels op afkomen, je ziet meteen dat er wat gebeurt. We maken vaak ergens een groot probleem van, maar uiteindelijk kunnen we heel simpel dingen veranderen.’
De projecten op het Marineterrein zijn voor HelkantPlant een kans om nieuwe dingen te testen.
‘Wij werken vooral voor opdrachtgevers, we zijn gewoon een bedrijf. Dan kun je niet te veel risico lopen en steeds iets nieuws uitproberen. Dit was een heel leuke gelegenheid om met ideeën die we hadden aan de slag te gaan.’
De resultaten van hun experimenten zullen in het voorjaar duidelijk worden. Nu zijn ze vooral bezig met documenteren en leren van het proces.
Ook HelkantPlant merkt dat duurzame en circulaire oplossingen steeds meer gevraagd worden. De experimenten op het Marineterrein passen daar goed bij.
‘We hebben vorig jaar in Rotterdam, in het Museumpark, drijvend groen gemaakt. De eis was daar: biobased. Dat was voor het eerst dat het echt een eis was. Daar gaat de wereld gewoon naartoe, dat opdrachtgevers dat gaan eisen.’
Voor Frank ligt de waarde van het project in het inspireren van anderen. Het gaat niet alleen om het eindresultaat, maar ook om het proces van ontdekken en leren.
‘Het is ook al geslaagd als mensen er vraagtekens bij zetten. Dat ze zien dat zoiets een echt experiment is. Met experimenteren leer je dingen. Dat is je winst. Je leert er altijd van.’
