Met mos stadshitte te lijf

Hitte, luchtvervuiling, gebrek aan biodiversiteit en grote druk op riolen. Het zijn een aantal uitdagingen waar stadsbewoners nu en in de toekomst mee te maken krijgen. Een deel van de oplossing ligt mogelijk bij een heel klein plantje: mos. Op Marineterrein Amsterdam experimenteert Respyre met een moswand die moet gaan zorgen voor een koelere, leefbare stad.

Door een plastic zeil tuurt Auke Bleij van Respyre naar groene vlekjes op een grijze, betonnen wand. ‘Het groeit al aardig’, constateert hij, en merkt vervolgens op dat het met de biodiversiteit ook de goede kant op gaat. ‘Moet je kijken wat een dikke spin daar zit! En aan de onderkant zag ik al wat mieren rondscharrelen.’ 

Verticale oase
Een deel van de gevel van gebouw 002 op het Marineterrein heeft de afgelopen weken een kleine metamorfose ondergaan, uitgevoerd door Auke en oprichter van Respyre Mark de Kruijff. Waar voorheen een kale muur zat, begint zich nu voorzichtig een moslaag te ontwikkelen in de beschutting van een beschermend zeil. ‘Als het goed is zien we hier over acht weken een verticale oase van groen en verkoelend mos’, zegt Auke.

Oplossing voor alles
‘Door klimaatverandering en verstedelijking komen steden onder steeds meer druk te staan’, gaat hij verder. ‘De leefbaarheid wordt minder door hitte, luchtvervuiling, gebrek aan biodiversiteit en druk op de riolering bij hevige regenval. Het oplossen van die vraagstukken kan je op verschillende manieren doen, maar mos biedt een oplossing voor alles tegelijk. Het verkoelt de omgeving, neemt CO₂ en fijnstof op, is geluiddempend, stimuleert biodiversiteit en houdt water vast. Daarnaast isoleert het de gebouwen waarop het groeit waardoor er in de zomer minder elektriciteit voor airco’s nodig is.’ 

Speciaal beton
Een bijzonder plantje dus, dat bovendien tegen een stootje kan en lange periodes van droogte kan overleven. En in tegenstelling tot bijvoorbeeld klimop tast het de structuur van gebouwen niet aan omdat het geen wortels heeft en als klittenband op een muur zit. Toch heeft het wel wat hulp nodig om zich aan een wand te kunnen hechten. ‘Plantgroei op een gevel is de nachtmerrie van elke architect’, lacht Auke. ‘Daarom bestaan veel gebouwen uit materiaal waarop mos niet kan groeien, zo ook gebouw 002. Respyre heeft een speciaal soort beton ontwikkeld dat op gevels gestuct of gegoten kan worden of als gevelplaat aangebracht wordt. Hierdoor kan het mos overal groeien. De luchtige, open structuur van het beton, dat is verrijkt met voedingsstoffen, is de ideale bodem.’ 

Mospapje
Als het beton op z’n plaats zit kan het mos worden aangebracht. Auke: ‘Mos bestaat uit sporen. We verkrijgen die sporen door te ‘oogsten’ bij oude gebouwen die op de slooplijst staan en waarvan het beton in slechte staat verkeert. Geen goede plek om te wonen, maar wel voor mos om te groeien. Het mos dat we ophalen, vermalen we tot poeder en vermengen we met water en voedingsstoffen tot er een papje ontstaat. Dat smeren we op het beton en dekken we af zodat het niet blootstaat aan de elementen. In die fase zitten we nu op het Marineterrein. Als het mos voldoende is aangehecht, verwijderen we het plastic zeil en laten we de natuur z’n werk doen.’ 

Mos is de toekomst
Door bij het productieproces van het speciale beton bestaande materialen te gebruiken, en omdat het mos uiteindelijk CO₂ opneemt, is het gehele mosproject CO₂-negatief: het neemt meer koolstofdioxide op dan het uitstoot. En omdat de kosten relatief laag zijn, voorziet Auke een mooie toekomst voor mos in de stad. ‘Moswanden kunnen echt een positief effect hebben op de leefbaarheid van de stad. In hoeverre onderzoeken we nu met dit experiment op het Marineterrein. Met de resultaten kunnen we onze technieken perfectioneren en hopelijk de kosten nog verder omlaag brengen.’

Alles groen
Het project met de moswand is tot stand gekomen in samenwerking met TU Delft, AMS Institute en Marineterrein Amsterdam Living Lab. Dankzij deze samenwerking krijgt Respyre de kans op het Marineterrein onderzoek te doen naar het effect van de moswand en aan de hand van de resultaten de techniek te verbeteren. Het is zoals veel projecten binnen het Living Lab de bedoeling om na een experimentfase de opgedane ervaring en kennis op grotere schaal toe te passen. Auke: ‘We weten al dat het goedkoop is en nauwelijks onderhoud behoeft. Als we kunnen aantonen dat moswanden echt een positieve bijdrage kunnen leveren aan een leefbare stad kan het ook interessant worden voor projectontwikkelaars en de socialehuursector. Maar uiteindelijk willen we ook verder kijken dan gebouwen en bijvoorbeeld geluidswanden langs snelwegen en brugpijlers vergroenen met mos. Het doel? Elk lelijk grijs plekje Nederland groen maken en zo een duurzamere en koelere omgeving creëren waar mensen echt de vruchten van plukken.’  

Tekst: Sjoerd Ponstein