Begrijp jij wat al die camera's in de stad doen?

De stad hangt vol met camera’s en sensoren, maar snap jij waar ze voor zijn? Cameratoezicht is onder meer belangrijk voor veiligheid of verbetering van de openbare ruimte, maar hoe weten we dat we niet onnodig in de gaten worden gehouden? Met de transparante crowdmonitor test het Responsible Sensing Lab hoe we op een transparante manier kunnen omgaan met het gebruik van telcamera’s in de stad.

‘Laten we één ding vooropstellen: we noemen het wel camera’s, maar eigenlijk zijn het veelal sensoren.’ Onderzoeker bij het Responsible Sensing Lab, Sofie-Amalie Dideriksen, wijst naar de testopstelling van de transparante crowdmonitor onder gebouw 027 op het Marineterrein. ‘Camera’s hangen er voor beveiliging of om veiligheidsredenen. Sensoren zijn er om de publieke ruimte te verbeteren. Al zien ze eruit als camera’s, ze nemen geen beelden op maar tellen enkel mensen. Bijvoorbeeld om te bepalen of er fietspaden verbreed moeten worden, om inzicht te krijgen in het aantal benodigde vluchtroutes bij grote drukte tijdens evenementen of gewoon om de bezoekersstromen te managen. De sensoren versturen enkel de data naar gemeenten en dus geen beelden.’

Transparante communicatie
Maar dat het sensoren zijn en waarom ze er hangen is vaak niet duidelijk. En dat wil Sofie-Amalie met dit onderzoek verbeteren. ‘Gemeenten willen transparant zijn over waar sensoren of camera’s voor dienen. Maar dat moet dan wel goed gecommuniceerd worden. Deze testopstelling heeft daarom drie verschillende ontwerpen waarmee we onderzoeken welke het beste werkt. We willen dat het voor mensen duidelijk is wat het is, waarvoor het is en dat ze begrijpen hoe het werkt.’

Testopstelling
Op drie palen zijn drie verschillende sensoren gemonteerd. Bij de eerste hangt een QR-code. Als je die scant krijg je op je telefoon in augmented reality te zien dat het hier een sensor betreft die alleen mensen telt en geen beelden maakt. De tweede heeft de vorm van een speelgoedcamera, zodat voor voorbijgangers duidelijk is dat er een foto wordt genomen, en geen bewegende beelden worden gemaakt. Het derde ontwerp heeft een scherm waarop te zien is hoeveel mensen de sensor telt. Sta je er met z’n zessen voor, dan verschijnt het getal zes.

Hele proces tonen
‘Het blijkt dat mensen niet begrijpen hoe de eerste twee sensoren werken’, vertelt Sofie-Amalie. ‘Het derde ontwerp daagt mensen uit om mee te doen en dankzij die interactie snappen voorbijgangers het best wat er gaande is. Helaas voelt ook dit systeem nog steeds niet transparant voor velen, omdat ze niet weten wat er vervolgens met de data gebeurt. Daar moet verbetering in komen. Want het gaat om bewustzijn: om mensen te laten zien dat iets transparant is, moet je het hele proces tonen.’ 

Privacyvriendelijkste oplossing
Hoe dat er in de toekomst uit gaat zien moet nog blijken, maar met dit onderzoek is een stap in de goede richting gezet. Sofie-Amalie: ‘We moeten de balans zien te vinden in hoeveel kennis we het publiek willen geven om een compleet beeld te schetsen en hoeveel informatie men wil. Wellicht kan dit met een soort gestandaardiseerd ontwerp, zodat mensen aan de vorm van de sensor kunnen zien dat het in orde is. Veel mensen vinden camera’s en sensoren in de openbare ruimte wel prima omdat ze ervan uitgaan dat de data en beelden privacyvriendelijk verwerkt worden. Met goede communicatie kunnen we dit nog transparanter maken en het gevoel van veiligheid verbeteren. Zo werken we toe naar de meest privacyvriendelijke oplossing zonder efficiëntie en veiligheid uit het oog te verliezen.’ 

De transparente crowdmonitor is een initiatief van de gemeente Amsterdam en AMS Institute