Nieuw op Marineterrein Amsterdam: AHK Learning Lab

Kunsteducatie staat al tijden te boek als een leuk extraatje naast ‘belangrijkere’ vakken als rekenen en taal. Maar scholen en culturele instellingen realiseren zich in toenemende mate dat kunstonderwijs van groot belang is voor een kritisch wereldbeeld. Het nieuwe AHK Learning Lab in gebouw 024 op Marineterrein Amsterdam is er om kunsteducatie voor een breed publiek toegankelijker te maken en onderzoek te doen naar nieuwe onderwijsvormen. 

Drie stemmen weerklinken in de nog lege collegezalen en projectruimtes van het AHK Learning Lab. De koffiemachine pruttelt en bromt al enkele minuten voordat een glas eindelijk volloopt met een café crème. ‘Als zo’n ding niet continu aanstaat, moet je even wachten tot hij weer warm is.’ Het is er nu nog stil, maar over een tijdje is het Learning Lab een hotspot en ontmoetingsplek voor docenten, kunstenaars en studenten. 

Aan tafel zitten lectoren kunsteducatie Melissa Bremmer en Emiel Heijnen en kwartiermaker van het Centre of Expertise Kunsteducatie Anne Nigten. Als het enthousiasme waarmee ze over hun vakgebied praten een voorbode is van het onderzoek en onderwijs dat op deze plek gaat plaatsvinden, loopt iedereen vol inspiratie en nieuwe ideeën de deur uit. ‘En dat is hard nodig als het op kunsteducatie aankomt´. 

Het Learning Lab wil onder andere kunstdocenten opleiden en nascholen. Wat is het belang van kunsteducatie voor jullie?
‘Sinds de mens bestaat, bestaat er kunst’, zegt Emiel. ‘Er wordt wel eens gezegd dat in een maatschappij zonder kunst de kern kwijt is. Van een onbetaalbare Rembrandt tot graffiti en dreunende beats in de discotheek, kunst is overal. Het speelt een enorm belangrijke rol in onze maatschappij en dus is het ook van belang om kinderen kunstonderwijs te geven´. 

‘Bovendien’, vult Melissa aan, ‘zijn kunstenaars goed in het stellen van kritische en ethische vragen. Door bijvoorbeeld utopische en dystopische denkbeelden te visualiseren zijn ze in staat nieuwe perspectieven te bieden. Door kunst te bespreken en te maken leer je kinderen overstijgend en kritisch naar de wereld te kijken. Onze samenleving verandert in een rap tempo dus is het van belang je continu bewust te zijn van jezelf en je omgeving en daar zonodig vraagtekens bij te zetten.’  

‘Kunstenaars werken met mensen of in een community’, zegt Anne. ‘Kunst reikt verder dan de kunstwereld en biedt de mogelijkheid complexe vraagstukken “in het echt” te ontdekken en een connectie aan te gaan met wat er in de omgeving gebeurt. Dat is hard nodig in dit tijdsgewricht.’ 

Anne Nigten (1964) studeerde aan de Rietveld Academie en the University of the Arts London. Sinds 2020 is ze kwartiermaker van het Centre of Expertise Kunsteducatie.

Veel docenten zullen moeite hebben ook nog kunstonderwijs te geven in het al overvolle curriculum.
Melissa: ‘Klopt. Daarom moet kunsteducatie niet iets zijn dat “erbij komt”, maar moet het meer geïntegreerd worden in het bestaande lessenpakket. Met het Learning Lab willen we betekenisvol lesmateriaal maken waarmee we leerlingen niet per se opleiden tot kunstenaars volgens het traditionele ambacht, maar concentreren we juist op vaardigheden zoals een open en kritische blik die bij kunst horen. Als kunst bijvoorbeeld een dialoog aangaat met wetenschap en technologie, ontstaan er mooie dingen. Op onze website ArtScience Database staan allerlei voorbeelden en lessuggesties op basis van samenwerkingen van kunstenaars en wetenschappers en het illustreert wat er kan gebeuren op het snijvlak van kunst, technologie en wetenschap.’ 

‘Daarom is interdisciplinariteit zo belangrijk,’ zegt Emiel, ‘en dat is dan ook een van de twee hoofdthema’s van het Learning Lab. ‘Op het Marineterrein werken alle zes academies van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten samen en worden nieuwe verbindingen en toepassingen binnen de kunsten mogelijk gemaakt, evenals de verbindingen tussen kunst, wetenschap en technologie. Binnen die interdisciplinaire context richten wij ons op de onderwijskant: hoe benutten we elkaars kennis en wat kunnen we van elkaar leren als het op het geven van goed kunstonderwijs aankomt?’

Emiel Heijnen (1970) studeerde aan de Hogeschool Katholieke Leergangen en aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Sinds 2016 is hij lector Kunsteducatie aan de AHK.

‘Voor het tweede hoofdthema, sociaal engagement, zoeken we juist heel erg de verbinding buiten de AHK’, zegt Anne. ‘Inclusiviteit is daarin een belangrijke component. Mensen met een beperking hebben bijvoorbeeld weinig toegang tot kunsteducatie. Zijn er lesmethoden of oplossingen te bedenken die kunsteducatie voor hen toegankelijker maken? En voor bijvoorbeeld mensen met autisme valt er ook een enorme winst te behalen. Zo’n 16.000 leerlingen zitten thuis omdat ze in het reguliere onderwijs hun draai niet kunnen vinden, waaronder leerlingen met autisme. Zij hebben dringend behoefte aan een andere onderwijsvorm en wij denken dat innovatieve vormen van kunsteducatie daarbij kunnen helpen.’ 

Wat gaat er in het Learning Lab gebeuren als de deuren straks open zijn?
‘In tegenstelling tot nu is het hier dan een drukte van belang’, lacht Emiel. ‘Overdag werken hier masterstudenten van de AHK aan hun onderzoeksprojecten. Er zijn ruimtes waar bijvoorbeeld leerlingen uit de wijk projecten kunnen doen, we hebben plek voor lezingen en workshops en er worden nascholingen georganiseerd voor docenten die zich verder willen bekwamen in het kunstonderwijs. Daarnaast wordt dit een plek voor onderzoek naar nieuwe onderwijsvormen. De naam Learning Lab zegt het al: het is een plek voor experimenteren, onderzoeken en leren op elk niveau.’

Melissa Bremmer (1972) studeerde aan het Conservatorium van Amsterdam en aan de Universiteit van Amsterdam. Sinds 2016 is zij lector Kunsteducatie aan de AHK.

Anne: ‘Als kwartiermaker van het Centre of Expertise ga ik vanuit het Learning Lab de band met de omgeving versterken. Kunsteducatie en onderzoek is erbij gebaat verder te kijken dan hetgeen zich binnen de opleiding afspeelt en te weten wat de vraag van buitenaf is. Of het nu om behoeftes uit de buurt gaat of om complexe maatschappelijke vraagstukken, ons doel is om mensen en ideeën samen te brengen en oplossingen te bedenken. Met een community van innovatieve organisaties is het Marineterrein daar de ideale uitvalsbasis voor.’ 

‘Het Learning Lab staat open voor iedereen met goede ideeën’, zegt Melissa. ‘We weten hoe je de juiste partijen bij elkaar brengt en meerwaarde uit die interactie haalt. Zo hopen we in de toekomst een toestroom van nieuwe mensen en partijen te genereren om de kunsteducatie van de toekomst vorm te geven. Als we er op die manier aan kunnen bijdragen dat kunsteducatie voor iedereen toegankelijk is en elke groep in onze maatschappij vol kan meedoen in de samenleving, dan is ons doel bereikt.’

Tekst en fotografie: Sjoerd Ponstein