De fiets rukt op als alternatief in het streven naar een leefbare stad. Welke rol kan Marineterrein Amsterdam spelen om dat in goede banende leiden?
In grote steden komt de ruimte verspillende, vervuilende auto steeds meer onder vuur te liggen. De fiets rukt op als alternatief in het streven naar een leefbare stad. Marineterrein Amsterdam, dat naar schatting in de toekomst dagelijks zo’n 7500 fietsers verwelkomt, verkende onlangs met marktpartijen* de uitdagingen van het fietsparkeren en de mogelijke rol van het terrein als proeftuin.
Anno 2017 pikken inwoners van de grote steden het nog net: veel van de schaarse en dure vierkante meters in de stad zijn bestemd voor het parkeren van auto’s. Volgens Herman Wagter, innovatiestrateeg bij Connekt en verbonden aan Bureau Marineterrein Amsterdam, is het omslagpunt echter nabij: ‘De acceptatie van deze vorm van ruimtegebruik in overvolle centra neemt snel af. Die verandering in denken wordt ook versterkt door de snelgroeiende aandacht voor alternatieve vormen van je bewegen door de stad, bijvoorbeeld te fiets, geboren uit de noodzaak van een groener en gezonder stadsleven.’ Erik Voorink, managing director a.i. bij Urbee, voegt eraan toe dat de kansen aantrekkelijk zijn: ‘Op elke bezette autoparkeerplek kun je zeven deelfietsen kwijt. Dat zijn in potentie veel meer mobiliteitsbewegingen dan de auto die alleen in het weekend wordt gebruikt.’
Het stimuleren van een gezonde stad leidt tot een toename van fietsen en van fietsgebruik. Die voorspelde groei moet wel de ruimte krijgen in de al overvolle en drukke stad. De hoeveelheid fietsen leidt in drukke steden steeds meer tot problemen. Waar en hoe parkeer je bijvoorbeeld al die fietsen? Innovatieve oplossingen voor fietsparkeren zijn dus urgent. Welke rol kan Marineterrein Amsterdam daarin spelen? En wat wordt het mobiliteitsbeleid voor een toekomst waarin dagelijks duizenden fietsers gebruikmaken van het terrein? De wens is een autovrije stadsoase met daaromheen doorstroming. Daarin is geen plaats voor bergen fietsen verspreid over het terrein. Die ambitie vraagt om goede alternatieven, met veel aandacht voor de fiets.
Hoe zien de marktpartijen de grote stad over een jaar of vijftien? De stad slibt nu dicht met fietsen, maar in de toekomst zie je ze minder op straat omdat er inpandig en overdekt geparkeerd wordt. Oude barrels zijn verdwenen. De fietser domineert, met een grotendeels autovrije binnenstad en ruim baan voor de fiets over fietssnelwegen die de stad doorkruizen. Deelfietsen vervangen een groot aantal fietsen, e-bikes zijn standaard – onontbeerlijk om mensen uit de auto te krijgen – en de fiets wordt smart met een chip. Fietsen wordt daarmee ook duurder en parkeren belangrijker. Er is ook een alternatief toekomstscenario, waarin de fiets een toontje lager zingt als het ruimtegebrek de spuigaten uitloopt of het openbaar vervoer gratis wordt.
Nederland, fietsland bij uitstek en exporteur van fietsexpertise, laat nog steken liggen als het gaat om innovatief fietsgebruik en fietsparkeren, terwijl die mogelijkheden er wel zijn. Een gemiste kans. De marktpartijen zijn het er daarnaast over eens dat er niet slechts één oplossing mogelijk is voor fietsparkeren. Neem bijvoorbeeld de grote diversiteit aan fietsen, verschillend fietsgebruik of de frequentie waarmee een fiets gebruikt wordt. De stad heeft ruimte voor fietsparkeren, maar krijgt de fietser prioriteit boven andere gebruikers van de openbare ruimte? En gaan fietser en het bedrijfsleven hun gedrag en verwachtingen aanpassen? Fietsen tot aan de voordeur is er vaak niet meer bij en je medewerkers moeten uit de auto.
Marktpartijen staan klaar met innovatieve oplossingen, maar ze ervaren ook politieke drempels. Zo is het gemeentebeleid vaak reactief, nemen beleidsmakers een afwachtende houding aan en kiest de overheid vaak de goedkoopste oplossing op korte termijn, in plaats van de kostbaardere, innovatievere oplossing die op de lange termijn wél vruchten afwerpt. Daarnaast wordt fietsbeleid nog zelden onderbouwd met de broodnodige cijfers over (verwacht) gebruik, terwijl er al methodes voor realtime meten op de markt zijn.
De problemen van de leefbare stad en een gezonde mobiliteit doen zich nu nog vooral voor buiten de muren van het Marineterrein. Het terrein is echter bij uitstek geschikt om het fietsparkeren in een keer goed toe te passen op een gebied van 13 hectare. Een belangrijke vraag aan de marktpartijen was dan ook voor welke fietsparkeertests het Marineterrein geschikt is. Voor concrete tests lijkt het nu nog te vroeg. Er zijn bijvoorbeeld veel fietsers nodig om oplossingen te kunnen testen. Die heeft ons terrein nog niet. Verder speelt budget een rol. Zo zou VelopA best een oplossing willen verzorgen voor een groot gebied zoals het Marineterrein, maar daar heeft het wel een concrete opdracht voor nodig. De interesse vanuit de markt is momenteel dus nog onvoldoende. Om op dit lokale niveau kansrijke, innovatieve oplossingen in te kunnen zetten, is er eenduidig regionaal of zelfs nationaal fietsbeleid nodig. Voldoende interesse vanuit het bedrijfsleven én een duidelijk beleid van een (sturende) overheid zijn daarvoor nodig.
De marktpartijen opperen wel dat het Marineterrein in aanloop naar toekomstig beleid een binnenstedelijke proeftuin voor innovatieve fietsmobiliteit en fietsparkeren zou kunnen zijn. Dit nog ‘onontgonnen’ terrein is namelijk bijzonder bruikbaar om hartje centrum met een schone lei te beginnen. Betrokkenheid van de huurders op het terrein en interesse in innovatieve fiets(parkeer)oplossingen zijn daarbij van cruciaal belang, net als een duidelijke bestuurlijke visie. Dat gedrag en verwachtingen te beïnvloeden zijn, is ons al gebleken. Huurders moeten aanvankelijk een beetje wennen aan ons autovrije beleid, omdat er nu nog veel parkeerhavens zijn. Maar na een tijdje gaan ze helemaal om, omdat ze ervaren hebben dat het zonde zou zijn om deze stadsoase te gebruiken als een grote parkeerplaats.
21 november 2017 kwamen de volgende marktpartijen bij elkaar om van gedachten te wisselen over de toekomst van het fietsen – in het bijzonder het fietsparkeren – in de grote steden:
