‘Schepen waren informatiedragers, usb-sticks, de haven was een harddisk.’ Over de kracht van het maritieme, de verbinding met het water en toekomstidealen vertelt Jerzy Gawronski, professor maritieme en urbane archeologie.
Gawronski zit bij de werkplaats Monumenten en Archeologie van de gemeente Amsterdam. ‘Ik werk in twee werelden’, zo steekt hij van wal. ‘Voor de overheid én voor de wetenschap.’ Als verschillende werelden elkaar overlappen is er iemand nodig die de interactie kan verzorgen. Hij kwam naar het nieuwe Marineterrein om de universele waarden te helpen bepalen die Bureau Marineterrein Amsterdam nu gebruikt: de kracht van het maritieme, de verbinding met het water, de aanwezige geschiedenis en de idealen voor de toekomst.
‘Het water verbeeldt de stad. Het wateroppervlak is een spiegel’, zo verduidelijkt Gawronski. ‘In de oude rivierbedding van de Amstel, troffen we zo’n 700.000 vondsten waarvan sommige teruggaan tot 2500 voor Christus, bijvoorbeeld bijlen uit de jonge steentijd, maar ook mobiele telefoons uit de jaren negentig.’
Enthousiast verhaalt de stadsarcheoloog over Amsterdam: ‘Rond 1650 werd dit stukje drooggelegd. De eilanden hierachter daar zat de VOC en later Stork. Het Scheepvaartmuseum was vroeger het Arsenaal; daar lagen de wapens. En hier werden de schepen gebouwd voor de Admiraliteit, de grootste ter wereld. Het was de rocket science van toen. Hier zit al drie eeuwen state of the art hightechindustrie.’
Schepen ziet Jerzy niet alleen maar als dingen van hout met zeilen. ‘Schepen zijn heel ingewikkelde dingen. Dragers van informatie, usb-sticks. De haven is een harddisk. Ze brachten in de zeventiende eeuw producten vanuit de hele wereld mee. Tot eind negentiende eeuw was dit de marinehaven, toen kwamen de spoordijk en het Centraal Station en verplaatste de marine de meeste van haar werkzaamheden. De huidige veranderingen zijn eigenlijk al meer dan honderd jaar geleden ingezet.’
‘Door de geschiedenis van dit terrein loopt die van Amsterdam en ook die van Nederland.’ Ook hier weer die overlappende werelden. ‘Waar we nu zitten is in november even van Sinterklaas,’ zegt Jerzy, ‘en hier doken Geert Wilders en Ayaan Hirsi Ali onder.’ Jerzy heeft zijn belangrijkste werk al verricht: wat op het Marineterrein gebeurt, ligt in lijn met de geschiedenis. Wie zijn het die straks op het nieuwe Marineterrein zorgen voor de interactie met de toekomst?
