Water en vuur
In de toekomst krijgen we te maken met toenemende droogte en steeds zwaardere regenbuien. Afzonderlijk allebei problematisch, maar breng ze samen en er ontstaan mogelijkheden. Kan de grote hoeveelheid regenwater gebruikt worden om droogte en hitte tegen te gaan? Een oplossing voor dat vraagstuk wordt nu getest in de grond van de Kattenburgerstraat naast Marineterrein Amsterdam.
Een groene woestenij. Zo noemt ingenieur groenstedelijke ruimte Joris Voeten de groenstrook die langs de muur van het Marineterrein in de Kattenburgerstraat ligt. Op het oog een verwaarloosd stukje stad, maar schijn bedriegt. Onder de grond bevindt zich een waterbeheersysteem dat Joris ‘innovatie van de bovenste plank’ noemt.
Namens Marineterrein communitylid Permavoid werkte Joris al aan het terugdringen van stadshitte met het Smart Roof 2.0. en de slimme kunstgrasvelden van Project CitySports. Bij beide projecten wordt water onder de oppervlakte opgeslagen om te kunnen verdampen en verkoelen bij warm weer, en in het geval van het Smart Roof 2.0. kunnen de planten dankzij het opgeslagen water ook tijdens periodes van droogte blijven groeien en bloeien. Deze technologie is nu ook ingezet in de grond van de Kattenburgerstraat en uitgebreid met nieuwe toevoegingen.
Hulpbron
‘Bomen en water zijn onze beste vrienden in de strijd tegen de opwarmende stad’, vertelt Joris. ‘Bomen geven schaduw en verkoeling, maar zijn natuurlijk afhankelijk van water om te overleven. Het meeste hemelwater wordt na een fikse regenbui echter de stad uitgepompt. In combinatie met de toenemende hitte is dat bepaald geen ideale situatie. We moeten regenwater daarom niet zien als overlast, maar als hulpbron.’
Die notie leidde tot wat Joris een drietrapsraket van waterbeheer noemt. ‘Om een watervoorraad voor bomen en planten te creëren kunnen we regenwater opvangen en opslaan onder de grond. Het probleem van regenwater opslaan dat op straat is gevallen, is helaas dat de eerste paar liter vol met olie, remstof en andere troep zit. Met de eerste stap van de drietrapsraket, een combinatie van zogeheten Tegra-kolken en de speciale Orifice-kolk van Wavin, wordt het vervuilde water weggevoerd naar het riool en kan het schone water dat erna komt opgeslagen en hergebruikt worden.’
Schijngrondwater
Die opslag is trap twee. Het water stroomt uit de Orifice-kolk in de 8,5 centimeter hoge Permavoid-vloer die 20 centimeter onder de groenstrook van de Kattenburgerstraat ligt. In deze ‘vloer’ zitten zogeheten capillaire vezelkolommen die het opgeslagen water naar boven brengen en zo het groen bewateren. ‘Zo maken we een soort schijngrondwaterstand’, zegt Joris. Het grondwater in de Kattenburgerstraat zit op zo’n twee meter diepte dus daar kunnen de planten niet bij. Met dit systeem is er ook tijdens langdurige droogte voldoende water.’
Maar wat nou als het zo hard regent dat de Permavoid-vloer al het water niet kan opvangen? Dan treedt trap drie in werking, een laag nog dieper in de grond die Joris de Permavoid-MD diepe infiltratielaag noemt. Een hele mondvol, maar het idee erachter is simpel. ‘Deze derde trap ontvangt al het water dat de Permavoid-vloer niet kan opslaan om dit vervolgens geleidelijk de grond in te laten lopen. Hierdoor wordt het grondwater aangevuld en daar profiteren de bomen van.’
Unicum
Op deze manier over waterbeheer nadenken is volgens Joris uniek in de wereld. ‘Zo zorgvuldig omgaan met regenwater als met dit systeem is helemaal nieuw. Het idee om zoveel mogelijk regenwater te gebruiken op de locatie waar het viel en er zo min mogelijk van in het riool te laten belanden is ontzettend innovatief. Het is de basis van het omvormen van het huidige, verkwistende, lineaire waterbeheersysteem naar een circulair waterbeheersysteem, net als in de natuur. En daarmee gaat dit project ook hand in hand met het bevorderen van de biodiversiteit in de stad.’
De groenstrook is daarom ingezaaid met een mengsel van bloemen, kruiden en grassen om allerlei insecten te trekken. En dat is nog niet alles: in het najaar worden er duizenden bloembollen geplant met het doel de Kattenburgerstraat volgende lente tot een bloemenzee om te toveren. Volgens Joris moet dat helemaal goed komen. ‘Bij het Smart Roof 2.0. hebben we al gezien dat zolang planten water hebben ze blijven groeien. Met dit unieke infiltratiesysteem onder de groenstrook zal de Kattenburgerstraat er volgend jaar bij liggen als een mini-Keukenhof.’
Dit project is een samenwerking van de gemeente Amsterdam, KWS, Permavoid, Waternet en Wavin.
Tekst: Sjoerd Ponstein