Met het project Dobbernatuur wordt geëxperimenteerd met drijvende natuur in de Binnenhaven van het Marineterrein. Verschillende pioniers op dit gebied plaatsen en testen hun oplossingen voor drijvende natuur die de waterkwaliteit verbetert, duiken vanaf de kade onaantrekkelijk maakt en een natuurlijke overgang creëert tussen park en water.
De Binnenhaven is een van de populairste zwemplekken in de stad. Het water is over het algemeen schoon genoeg om veilig in te zwemmen en er ligt een drijvende boardwalk die het bassin afsluit van het vaarwater. Veel zwemmers springen echter van de hoge kades, wat gevaarlijk is. Bovendien zijn er weinig tot geen planten en dieren in het havenwater te vinden; de waterkwaliteit kan dus beter. Om dit te verbeteren, heeft Bureau Marineterrein begin 2024 pioniers opgeroepen om plannen te bedenken voor drijvende natuur.
De oproep leverde vijftien creatieve en uiteenlopende inzendingen op. Bureau Marineterrein heeft samen met team Groen & Gezond en de afdeling Innovatie van de gemeente Amsterdam de eerste selectie van pioniers gemaakt. De groep lette daarbij op de haalbaarheid en betaalbaarheid van de projecten én op het gebruik van verschillende biobased drijfmaterialen, zoals riet, kurk, wilg en bamboe. De geselecteerde projecten variëren van kunst tot ‘guerrilla gardening’ en experimenten met hergebruikte materialen.
AMS Institute onderzoekt gedurende het experiment het effect van de drijvende natuur op de ecologie en waterkwaliteit.
De pioniers installeren hun drijvende natuur in de binnenhaven, rondom de meerpalen en langs de kade. De eerste drijvende natuur is half augustus tot half september 2024 gerealiseerd: DobberWeelde, Willoasis, De Vogelwoonboot, MoerasKussen en Otterdam. Hier komen in de komende maanden nog meer experimenten bij. Op de kade wordt een uitkijkpunt gemaakt en er worden activiteiten georganiseerd om bezoekers te betrekken bij het experiment.
De drijvende elementen van DobberWeelde – met allerlei soorten planten die meedeinen op het water in een bedje van kurk – zien er ontspannen uit, maar ze hebben een belangrijke functie. Die drijfelementen veranderen het water waarin ze drijven in een groene oase, beschermen kades en kusten tegen erosie en creëren een wellness voor vogels, insecten en andere dieren. Ze zijn volledig natuurlijk! De geperste kurk zorgt ervoor dat de planten blijven drijven en is geschikt voor elk waterniveau. Eerder heeft DobberWeelde deze dobbers te water gelaten in Alphen aan den Rijn. De nieuwe drijvers voor de Binnenhaven zijn gelijksoortig, maar twee zijn er gemaakt van in Nederland gewonnen kurk en gemonteerd met volledig plantaardige binders en lijm.
Willoasis is ontworpen als een drijvende wilgenoase en een gezond ecosysteem. Dit project bestaat uit meerdere vlotten gemaakt van hergebruikt grenenhout van voormalige kademuren. Daarnaast worden wilgentakken uit snoeiafval gebruikt, waardoor Willoasis volledig circulair is. In de drijvende wilgenstructuur boven water, die in het voorjaar mooi zal gaan bloeien, kunnen vogels broeden en insecten wonen. Onder water groeien Wilgentakken ook goed, hier zijn ze een vruchtbare voedingsbodem voor waterplanten en schelpdieren. Zo ontstaat een onderwatertuin met verschillende waterplanten, die de waterkwaliteit kan verbeteren en een veilige woonplek kan bieden aan vissen en schelpdieren. Die schelpdieren filteren en zuiveren op hun beurt weer het water van de Binnenhaven.
De oeverzwaluw kan moeilijk veilige nestplaatsen vinden in de stad. HelkantPlant experimenteert daarom met een drijvende oeverzwaluwwand. Het is een eiland gemaakt van kurk en zeer licht paulowniahout, beschermd tegen spatwater met een golfbreker. Aan de zijkanten hangen nestkasten met verschillende maten invliegopeningen, om te onderzoeken welke andere vogels dan de oeverzwaluw zich hier thuis voelen. Als kers op de taart heeft de vogelwoonboot een groen dak, waarmee het een moderne, duurzame miniatuurwoonboot is.
HelkantPlant gaat ook een drijvend ‘kussen’ ontwikkelen, gevuld met diverse water- en oeverplanten. Ze gebruiken daarvoor restanten kurk, die overblijven bij de productie van hun biobased drijvende eilanden. Het kussen bestaat uit een kussensloop van maïsdoek gevuld met kurk en vijveraarde waarin de planten goed kunnen wortelen. Het is de bedoeling dat de planten uiteindelijk zelfstandig blijven drijven en verder groeien.
Otterdam is een kunstwerk van Theun Karelse in samenwerking met Transnatural, dat de terugkeer van de otter in Amsterdam viert. Het dier is sinds 1963 door vervuild water en verkeersdrukte verdwenen uit de stad, maar in 2021 op enkele plekken weer gesignaleerd. In ons stadsgroen houden we steeds meer rekening met vogels, insecten en amfibieën, maar hoe zouden parken en tuinen eruitzien als we ook de otter gebruiken als gids voor tuinontwerp en het stadslandschap? Otterdam is een ontwerp geïnspireerd op ‘drijvende volkstuinen’ die de stad leefbaarder maken voor dier, mens en natuur. In Otterdam-Centrum wordt experimenteert met zeldzame moeras- en zilte waterplanten, die goed kunnen overleven in het brakke water van de Binnenhaven en die aantrekkelijk zijn voor otters. Rondom het kunstwerk worden workshops georganiseerd over watertuinieren en de Amsterdamse stadsecologie.
Concept: New Grounds, Other Spheres, Walden Studio
Signing & uitkijkpunt: Walden Studio
Onderzoek: AMS Institute & Waternet
Opdrachtgever: Bureau Marineterrein & Team Groene en Gezonde stad & Team Innovatie, Gemeente Amsterdam
Na de open call voor het project Dobbernatuur zijn er een groot aantal interessante en creatieve inzendingen binnengekomen. Inmiddels is een eerste selectie gemaakt. Vijf pioniers mogen hun drijvende natuur binnenkort te water laten in de binnenhaven.
Jouw stukje drijvende natuur in hartje Amsterdam! Heb jij een supergoed én supergroen idee voor drijvende natuur in de binnenhaven van het Marineterrein? Let dan goed op!
Op 13 oktober staat de Voorwerf in het teken van oogsten en natuur. Je kunt er inspiratie komen opdoen, workshops volgen, de groene projecten op het Marineterrein ontdekken en nog veel meer.
Wil jij je onderdompelen in drijvende natuur? Ga dan mee op een unieke snorkelexcursie.
